کاهش ۲۷ درصدی سطح آب رودخانه‌های دجله و فرات، ناشی از کمبود بارندگی و محدودیت‌های آبی در کشورهای بالادست، عراق را با خشک‌ترین سال خود از سال ۱۹۳۳ مواجه کرده است. بصره، به‌عنوان مرکز نفتی و بندری عراق، بیش از هر منطقه دیگری از این بحران متأثر شده و ساکنان آن برای تأمین آب آشامیدنی با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند.
زندگی در سایه بحران آب
در بصره، جایی که حدود ۳.۵ میلیون نفر زندگی می‌کنند، کمبود آب شیرین به یک بحران انسانی تبدیل شده است. بسیاری از ساکنان، مانند حسن رایکان، برای تأمین آب پاکیزه مجبورند روزانه مسافت‌های طولانی را طی کنند. رایکان به الجزیره گفت: «هر روز صبح زود بیدار می‌شوم، کارم را رها می‌کنم و در صف‌های طولانی برای گرفتن آب می‌ایستم. آب دریا در نزدیکی خانه‌هایمان آلوده است و بیماری‌های پوستی ایجاد می‌کند.» کیفیت آب شط‌العرب، که از دجله و فرات تغذیه می‌شود، به دلیل نشت نفت، رواناب کشاورزی و فاضلاب، به شدت کاهش یافته و نفوذ آب شور از خلیج فارس شوری آن را به سطح بحرانی ۴۰ هزار واحد جامد محلول رسانده است.
تلاش برای نجات با نمک‌زدایی
ایستگاه نمک‌زدایی میهایلا در منطقه ابوالخصیب بصره، بیش از یک سال است که برای کاهش بحران آب فعالیت می‌کند. سعدون عبود، مهندس ارشد این ایستگاه، اظهار داشت: «ما روزانه حدود ۷۲ هزار متر مکعب آب تصفیه‌شده تولید می‌کنیم که ۵۰ درصد نیاز منطقه ابوالخصیب را تأمین می‌کند. پسماند نمک‌زدایی به رودخانه بازمی‌گردد.» با این حال، این تلاش‌ها تنها بخشی از مشکل را حل کرده و برای رفع کامل بحران کافی نیست.
تأثیرات زیست‌محیطی و انسانی
افزایش شوری آب نه‌تنها کشاورزی را در بصره غیرممکن کرده، بلکه به گفته علاء البدرانی، متخصص آب، ۲۶ تا ۳۰ گونه دریایی در این منطقه از بین رفته است. این تغییرات اکوسیستم را به محیطی نامناسب برای گونه‌های آب شیرین و دریایی تبدیل کرده است. در سال ۲۰۱۸، بحران آب به اوج خود رسید و بیش از ۱۱۸ نفر به دلیل مسمومیت ناشی از آب آلوده راهی بیمارستان شدند. اکنون نگرانی‌ها از شیوع مجدد بیماری‌ها افزایش یافته است.
ریشه‌های بحران و راه‌حل‌های پیشنهادی
حیدر الشاکری، پژوهشگر اندیشکده چاتهام هاوس، معتقد است که بحران آب عراق تنها نتیجه تغییرات اقلیمی نیست، بلکه مدیریت ناکارآمد داخلی و محدودیت‌های اعمال‌شده توسط کشورهای بالادست نیز نقش مهمی دارند. او پیشنهاد می‌کند که عراق یک نهاد ملی دیپلماسی آب تأسیس کند تا مذاکرات منطقه‌ای را هدایت کرده و جریان آب را بین وزارتخانه‌ها، استان‌ها و منطقه کردستان هماهنگ کند.
آینده‌ای نامعلوم
کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون اقدامات فوری، بحران آب در بصره تشدید خواهد شد. اصلاحات داخلی و همکاری‌های منطقه‌ای برای مدیریت منابع آب، تنها راه نجات عراق از این فاجعه زیست‌محیطی و انسانی است.
منبع:
مشرق
امیر خیرخواهان
