تابستان در هفته های اخیر اوج گرما را به مردم ایران نشان داده است. روزهایی که طبق عادت سال های اخیر اگر پیش می‌رفت، صنف هایی مثل بستنی فروش‌ها، آبمیوه‌فروشی، لبنیاتی‌ها و قنادی‌ها بیشترین فروش و رونق را پیدا می‌کردند. اما قطعی‌های مکرر برق و نبود برنامه‌ریزی در تأمین انرژی، تبدیل به کابوسی برای صاحبان این مشاغل شده است. گرمای هوا از یک سو و خاموشی‌های پرتکرار از سوی دیگر، باعث خراب شدن سریع مواد اولیه، از بین رفتن محصولات آماده‌شده و در نهایت ضررهای سنگین برای کسب‌وکارهایی شده که با هزینه‌های کمرشکن اجاره و حقوق کارگر دست و پنجه نرم می‌کنند. در چنین شرایطی، نه تنها امنیت اقتصادی اصناف در خطر است، بلکه مصرف‌کنندگان نیز متضرر می‌شوند؛ زیرا افزایش هزینه‌ها، مستقیماً به افزایش قیمت کالاها منجر می‌شود. خبرنگار گسترش نیوز در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این بحران می‌پردازد.
ترش شدن خامه در قطعی برق قنادی‌ها
در روزهای اخیر، بسیاری از مشتریان لبنیاتی‌ها و قنادی‌ها در تهران، کرج، شیراز و مشهد اعلام کرده‌اند که خامه‌های خریداری‌شده در مدت کوتاهی ترش شده و بوی بد گرفته‌اند. برخی حتی گزارش داده‌اند که هنگام خرید، محصول ظاهراً سالم بوده اما چند ساعت بعد نشانه‌های فساد ظاهر شده است. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد علت اصلی، قطعی برق و نبود سرمای کافی در یخچال‌های فروشگاهی است. خامه و لبنیات از جمله کالاهای بسیار حساس به دما هستند که در صورت تنها چند ساعت ماندن در دمای بالا، فاسد می‌شوند.
در ویدئوی زیر می توانید نمونه ای از این مشکل را برای یکی از قنادهای سطح شهر مشاهده کنید.
کساد شدن بازار بستنی فروش ها با قطعی برق
قنادی‌ها، آبمیوه‌فروشی‌ها، بستنی‌فروش‌ها و لبنیاتی‌ها در فصل تابستان پرکارترین دوره‌ی کاری خود را سپری می‌کنند. در این بازه، بسیاری از آنها فروش چند برابری نسبت به فصل‌های سرد سال دارند و تمام امیدشان به همین فصل است. اما قطعی برق، بسیاری از این فروشندگان را از چرخه بازار حذف کرده است. یخچال‌هایی که در روزهای گرم تابستان خاموش می‌شوند، کیک‌ها و شیرینی‌ها را شل و فاسد می‌کنند، بستنی‌ها را ذوب کرده و انواع نوشیدنی‌های خنک را غیرقابل استفاده می‌سازند. بدتر آن‌که، برخی اصناف مجبورند پس از هر بار قطعی برق، محصولاتشان را دور بریزند.
در ویدئوی زیر نمونه ای از دغدغه های یک کاسب در زمینه بستنی و آبمیوه را مشاهده کنید.
اصناف در دو راهی ورشکستگی
بسیاری کسبه با هزینه‌های سنگینی مانند اجاره مغازه، مالیات، بیمه و حقوق پرسنل مواجه‌اند. در شرایط عادی هم ادامه دادن کار سخت است، چه برسد به زمانی که محصولاتشان به خاطر نبود برق خراب شود و نتوانند فروشی داشته باشند. به گفته رئیس اتحادیه قنادان، در سه ماه ابتدایی تابستان، ده‌ها واحد قنادی در تهران و کرج اعلام ورشکستگی کرده‌اند، چون یا سرمایه‌شان صرف بازسازی یخچال‌ها و خرید دوباره مواد اولیه شده، یا نتوانسته‌اند حقوق کارگران‌شان را پرداخت کنند.
در همین حال، افزایش روزافزون قیمت مواد اولیه مانند شیر، شکر، میوه، مغزها، شکلات، بستنی‌پایه و حتی ظروف بسته‌بندی، فشار مضاعفی بر دوش اصناف گذاشته است. یک آبمیوه‌فروش در مرکز تهران می‌گوید: «قیمت پرتقال و هویج در دو ماه اخیر ۳۰ درصد بالا رفته. حالا اگر برق هم قطع بشه و یخچال‌ها خاموش شن، تمام آب‌میوه‌هایی که صبح آماده کردیم تا شب خراب می‌شن و باید بریزیم دور.» این ضررها باعث می‌شود برخی فروشندگان چاره‌ای جز بالا بردن قیمت نداشته باشند تا بخشی از زیان خود را جبران کنند.
افزایش قیمت برای جبران ضرر
بالا رفتن قیمت تمام‌شده برای صنف‌هایی مثل قناد، لبنیاتی و آبمیوه‌فروشی، تأثیر مستقیمی بر سفره خانوارها دارد. در شرایطی که بسیاری از مردم توان خرید شیرینی و نوشیدنی‌های خنک را به سختی دارند، افزایش قیمت ناشی از خسارت‌های برق، این اقلام را از سبد مصرفی‌شان حذف می‌کند. یک خانم خانه‌دار می‌گوید: «قبلاً برای مهمانی‌ها شیرینی می‌خریدیم، الان باید دونه‌ای حساب کنیم! بستنی هم که شده یه جور کالای لوکس.» به‌این‌ترتیب، آسیب‌ها تنها متوجه فروشندگان نیست، بلکه چرخه‌ی فشار به مصرف‌کننده هم منتقل می‌شود.
آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد در سه ماه گذشته، بیش از ۳۵ درصد واحدهای صنفی کوچک فعال در حوزه مواد غذایی با کاهش شدید درآمد یا تعطیلی مواجه شده‌اند. نبود حمایت‌های بیمه‌ای و تسهیلات دولتی، بسیاری از این واحدها را در آستانه تعطیلی دائمی قرار داده است. این در حالی است که بسیاری از این مشاغل خانوادگی‌اند و معیشت چند نفر به آن وابسته است. قنادی کوچکی در شیراز که بیش از ۲۰ سال سابقه دارد، اخیراً به دلیل تکرار قطعی برق و خرابی دستگاه‌ها تعطیل شد و دو کارگرش بیکار شدند.
دولت باید وارد عمل شود
در شرایطی که قطعی برق رو به افزایش است و فشار هزینه‌ها لحظه‌به‌لحظه بر اصناف سنگین‌تر می‌شود، انتظار می‌رود دولت با برنامه‌ریزی بهتر، حداقل از اصناف تولید و فروش مواد غذایی حمایت کند. ایجاد یک تقویم قطعی برق شفاف، تخصیص تسهیلات کم‌بهره برای خرید ژنراتور یا تخفیف در هزینه برق مصرفی اصناف خوراکی در تابستان می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد. اگر حمایت‌های لازم صورت نگیرد، بخشی از بازار سنتی کشور به‌زودی تعطیل شده یا در انحصار واحدهای بزرگ و صنعتی قرار خواهد گرفت.
در روزهایی که اقتصاد کشور به نفس‌نفس افتاده، حفظ و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک نباید به یک شعار بی‌اثر تبدیل شود. خاموشی‌های بی‌برنامه، نبود مدیریت در حوزه انرژی، و غفلت از وضعیت اصناف، آینده کاری هزاران ایرانی را تهدید می‌کند. دولت اگر به دنبال ثبات در بازار و حمایت از تولید داخلی است، باید از همین امروز برای تأمین انرژی پایدار، اصلاح سیاست‌های حمایتی و کاهش فشار بر اصناف وارد عمل شود. وگرنه، ضرر این خاموشی‌ها نه‌فقط متوجه کاسب، بلکه متوجه کل جامعه خواهد بود.
