به گزارش اقتصادآنلاین، صنعت لجستیک جهانی در پنج سال گذشته شاهد تحولات بی‌سابقه‌ای بوده است؛ از همه‌گیری کووید-۱۹ و اختلال در زنجیره تأمین تا ظهور فناوری‌های هوشمند و رشد سریع تجارت الکترونیک. در این میان، حمل‌ونقل هوایی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی لجستیک، نقشی حیاتی در تسهیل تجارت جهانی ایفا کرده است.
در ایران نیز، این صنعت با چالش‌های ناشی از تحریم‌ها، محدودیت‌های مالی، و نیاز به بازسازی زیرساخت‌ها مواجه بوده است. این گزارش به بررسی مهمترین تحولات این صنعت در سطح جهانی و ایران طی پنج سال گذشته و پیش‌بینی روندهای آینده تا سال ۲۰۳۰ می‌پردازد.
تحولات جهانی بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵
۱. تأثیر همه‌گیری کرونا: همه‌گیری کووید-۱۹ تأثیر عمیقی بر صنعت حمل‌ونقل هوایی گذاشت. در سال ۲۰۲۰، کاهش شدید تقاضای مسافری (تا ۹۰ درصد در برخی کشورها) منجر به تمرکز بیشتر شرکت‌های هواپیمایی بر حمل بار هوایی شد. طبق گزارش سازمان تجارت جهانی (WTO)، حمل‌ونقل هوایی ۳۵ درصد از ارزش کل تجارت جهانی را در بر می‌گیرد، درحالی‌که تنها ۱ درصد از حجم محموله‌ها را شامل می‌شود، این امر گویای نقش حیاتی آن در جابه‌جایی کالاهای باارزش مانند داروها و تجهیزات الکترونیکی است. پس از کرونا، بازیابی تدریجی پروازهای مسافری و افزایش تقاضا برای حمل بار، به‌ویژه در تجارت الکترونیک، به رشد این بخش کمک کرد.
۲. تغییرات ژئوپلیتیک و اثرات اقتصادی: جنگ‌های تجاری، تحریم‌ها و افزایش قیمت سوخت، شرکت‌های حمل‌ونقل هوایی را به سمت بهینه‌سازی مصرف سوخت و انعطاف‌پذیری بیشتر سوق داده است.
۳. پیشرفت‌های فناوری:
- هوش مصنوعی (AI) و دیجیتال‌سازی: هوش مصنوعی در بهینه‌سازی مسیرهای پرواز، مدیریت زنجیره تأمین، و پیش‌بینی تقاضا نقش کلیدی ایفا کرده است. استارت‌آپ‌هایی مانند Flexport با استفاده از نرم‌افزارهای ابری، شفافیت و کارایی زنجیره تأمین را افزایش داده‌اند.
- اتوماسیون و رباتیک: استفاده از ربات‌های هوشمند در انبارها و مراکز لجستیکی، به‌ویژه در حمل‌ونقل هوایی، به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت کمک کرده است.
- دوقلوهای دیجیتال: فناوری دوقلوهای دیجیتال (Digital Twins) برای شبیه‌سازی فرایندهای لجستیکی و بهبود بهره‌وری به کار گرفته شده است.
- پهپادها و تحویل خودکار: پهپادها برای تحویل بسته‌های کوچک در مسافت‌های کوتاه آزمایش شده‌اند و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به بخشی از اکوسیستم لجستیک تبدیل شوند.
۴. پایداری و کربن‌زدایی: صنعت حمل‌ونقل هوایی با فشارهای فزاینده برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مواجه است. انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA) هدف کاهش ۵۰ درصدی انتشار کربن تا سال ۲۰۵۰ را تعیین کرده است. در این راستا استفاده از سوخت‌های پایدار (SAF) افزایش‌یافته است، فناوری‌های جدید مانند هواپیماهای برقی و هیدروژنی درحال‌توسعه هستند و شرکت‌های هواپیمایی در حال سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی مصرف سوخت و مدیریت زنجیره تأمین پایدار هستند.
۵. رشد تجارت الکترونیک: افزایش تقاضا برای تجارت الکترونیک، به‌ویژه در دوران کرونا، نیاز به حمل‌ونقل هوایی سریع را تقویت کرد. شرکت‌هایی مانند آمازون و علی‌بابا با ایجاد ناوگان اختصاصی حمل بار هوایی، نقش مهمی در این تحول داشتند.
۶. افزایش سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های لجستیک: جذب سرمایه برای توسعه فناوری‌های حمل‌ونقل هوایی و راه‌اندازی خطوط جدید، به‌ویژه در آسیا و خاورمیانه، رشد چشمگیری داشته است
تحولات حمل‌ونقل هوایی در ایران از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵
۱. تحریم و کرونا: تحریم‌های آمریکا از سال ۱۳۹۷ و همه‌گیری کرونا در سال ۱۳۹۹ ضربه شدیدی به صنعت هوانوردی ایران وارد کرد. در سال ۱۳۹۹، جابه‌جایی مسافران بین‌المللی به ۱.۱۶ میلیون نفر کاهش یافت که افت ۹۰ درصدی را نشان می‌دهد. بااین‌حال، از سال ۱۴۰۰، با بهبود شرایط بهداشتی و افزایش پروازهای داخلی و بین‌المللی، حمل‌ونقل هوایی رو به بهبودی است.
۲. رشد حمل بار هوایی: حمل بار هوایی در ایران در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. در سال ۱۴۰۲، حمل بار داخلی به ۲۴,۱۹۲ تن رسید که نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش ۱۳۰ درصدی را نشان می‌دهد. این رشد به دلیل افزایش تقاضا برای تجارت الکترونیک و بهبود شبکه لجستیکی بوده است.
۳. هوشمندسازی لجستیک: ایران تلاش‌هایی برای هوشمندسازی در صنعت لجستیک انجام داده است. به گفته وزیر راه و شهرسازی، هوشمندسازی لجستیک از اولویت‌های این وزارتخانه است و نمایشگاه‌های حمل‌ونقل فرصت‌هایی برای اقتصادی کردن این بخش فراهم کرده‌اند. بااین‌حال، کمبود زیرساخت‌های دیجیتال و مشکلات ناشی از تحریم‌ها مانع پیشرفت سریع این حوزه شده است.
۴. موقعیت ژئوپلیتیکی: ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود، پتانسیل بالایی برای تبدیل‌شدن به هاب لجستیکی منطقه دارد. بااین‌حال، کاهش پروازهای عبوری در سال ۱۳۹۹ (۷۵ درصد افت نسبت به سال ۱۳۹۶) به دلیل تنش‌های منطقه‌ای و تحریم‌ها، جایگاه ایران را تضعیف کرد. از سال ۱۴۰۰، بازگشت تدریجی پروازهای عبوری نشانه‌هایی از بهبود را نشان می‌دهد.
پیش‌بینی تحولات صنعت لجستیک و حمل‌ونقل هوایی تا سال ۲۰۳۰
در جهان و طبق پیش‌بینی انجمن بین‌المللی ترابری هوایی (IATA)، تا سال ۲۰۳۴ تعداد مسافران هوایی به بیش از ۷ میلیارد نفر خواهد رسید. حمل بار هوایی نیز به دلیل رشد تجارت الکترونیک و نیاز به جابه‌جایی سریع کالاهای باارزش، افزایش خواهد یافت. همچنین انتظار می‌رود سوخت‌های پایدار و هواپیماهای هیدروژنی تا سال ۲۰۳۰ به‌صورت تجاری‌تر مورد استفاده قرار گیرند که به کاهش اثرات زیست‌محیطی این صنعت کمک خواهد کرد. به نظر می‌رسد هوش مصنوعی، بلاک‌چین، و اینترنت اشیا (IoT) فرایندهای لجستیکی را شفاف‌تر و کارآمدتر خواهند کرد. پلتفرم‌های دیجیتال مانند Flexport و Uber Freight نقش بزرگ‌تری در مدیریت زنجیره تأمین ایفا کنند. در آخر اینکه، بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۳۰، بازارهای آسیایی (چین، هند) و آفریقایی (اتیوپی، روآندا) شاهد رشد سریع در تقاضای حمل‌ونقل هوایی خواهند بود.
تا سال ۲۰۳۰، ایران نیاز به افزایش تعداد هواپیماهای عملیاتی و بهبود ضرایب بهره‌برداری دارد. بدون این توسعه، ممکن است مشکلات عملیاتی و سوانح افزایش یابد. همچنین ضروری است سالانه ۱ تا ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی در زیرساخت‌های لجستیکی سرمایه‌گذاری شود. پیشرفت در استفاده از فناوری‌های دیجیتال، مانند پلتفرم‌های مدیریت لجستیک، می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد. بااین‌حال، رفع موانع تحریم‌ها برای دسترسی به فناوری‌های جدید حیاتی است؛ بنابراین باثبات سیاسی و اقتصادی، ایران می‌تواند جایگاه خود را به‌عنوان هاب ترانزیتی منطقه به‌ویژه با توسعه کریدورهای ترانزیتی بازسازی کند.
صنعت لجستیک و حمل‌ونقل هوایی در پنج سال گذشته با چالش‌های بزرگی مانند کرونا و تنش‌های ژئوپلیتیکی و… مواجه بوده است، اما فناوری‌های جدید و تمرکز بر پایداری، مسیر جدیدی را برای این صنعت نشان داده است. در ایران، علی‌رغم محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، رشد حمل بار هوایی و تلاش برای هوشمندسازی لجستیک نشان‌دهنده پتانسیل بالای این بخش است.
شرکت PSP Express (پروازبران سپهر پارسا)، یکی از شرکت‌های پیشرو در صنعت لجستیک و حمل‌ونقل بین‌المللی است. این شرکت با بیش از یک دهه تجربه موفق (از سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون)، خدمات تخصصی و جامعی در حوزه واردات و صادرات برای شرکت‌های تولیدی، صنعتی و سازمانی ارائه می‌دهد. PSP Express با رعایت جدیدترین استانداردهای تجارت جهانی و بهره‌گیری از فناوری‌های روز، به‌عنوان یکی از برترین ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک در ایران شناخته می‌شود. این مجموعه با پشتیبانی از فرایندهای ثبت سفارش، حمل‌ونقل بین‌المللی، ترخیص کالا از گمرک و تحویل به‌موقع مرسولات، همراه مطمئنی برای تجار و کسب‌وکارهاست.
حمل‌ونقل بین‌المللی هوایی، زمینی و دریایی، ترخیص کالا از گمرک با کمترین زمان و هزینه، خدمات جامع واردات و صادرات برای صنایع مختلف و پشتیبانی از کسب‌وکارها در فرایندهای لجستیک و زنجیره تأمین از جمله کار و حوزه‌های تخصصی فعالیت شرکت PSP Express است که باتکیه‌بر تخصص، تجربه و تعهد به کیفیت، راهکارهای هوشمندانه و مقرون‌به‌صرفه‌ای برای تسهیل تجارت جهانی ارائه می‌دهد.
بااین‌حال اگر ایران بخواهد جایگاه خود را در شبکه‌های جهانی تقویت کند، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، توسعه ناوگان، و استفاده از فناوری‌های نوین تا سال ۲۰۳۰، ضروری خواهد بود.
https://pspexpress.com/fa/
