اقتصادآنلاین _ باران شاکری: طبق گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۴۰۲، فعالیت‌های معدنی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی کشور، سهم قابل توجهی در جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال در مناطق محروم داشته‌اند که در این میان، بهره‌برداری از معادن در روستاها و مناطق غیرشهری، علاوه‌بر ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و کمک به توسعه زیرساخت‌هایی مانند جاده، برق و آب، به‌عنوان مکملی در کنار کشاورزی و دامداری، نقش مؤثری در رشد اقتصادی محلی ایفا کرده است.
با این حال، به‌گفته‌ی کارشناسان، گسترش بی‌رویه معادن بدون رعایت ملاحظات محیط‌زیستی و اجتماعی، موجب بروز چالش‌هایی چون تخریب منابع طبیعی، آلودگی منابع آب و خاک، صدمه به مراتع و زمین‌های کشاورزی و همچنین تغییرات فرهنگی در جوامع سنتی شده است.
بر اساس فهرست اولویت‌های سرمایه‌گذاری اعلام‌شده توسط وزارت صمت، بخش معدن یکی از ده اولویت نخست در اقتصاد ایران است که این موضوع نشان‌دهنده‌ی جایگاه ویژه منابع معدنی در راهبردهای کلان اقتصادی کشور است اما همچنان این سؤال باقی‌ست که آیا منافع اقتصادی حاصل از فعالیت‌های معدنی می‌تواند بر آسیب‌های اجتماعی و زیست‌محیطی آن در مناطق روستایی غلبه کند؟
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، در گفت‌وگویی با اشاره به تأثیرات مخرب فعالیت‌های معدنی بر محیط زیست، اظهار داشت: به دلیل وضعیت اقتصادی کشور، ما به منابع معدنی نیاز داریم و مجبوریم از طریق معادن نیز کسب درآمد داشته باشیم.
وی با بیان اینکه معادن یکی از منابع ضروری برای تأمین درآمد کشور هستند، گفت: در شرایط فعلی که امکان فروش نفت محدود شده و منابع انرژی همچون گاز که پاسخ‌گوی نیاز کشور نیست اما آن را می‌فروشیم به ترکمنستان و عراق بنابراین معادن به یکی از منابع اصلی تأمین مالی تبدیل شده‌اند اما متاسفانه بهره‌برداری از این منابع اغلب بدون رعایت ملاحظات محیط‌زیستی و به شیوه‌ای ناسالم انجام می‌شود.
کهرم با مقایسه فعالیت‌های معدنی در ایران و کشورهای توسعه‌یافته تصریح کرد: در بسیاری از کشورهای اروپایی و ایالات متحده، استخراج از معادن با ملاحظات زیست‌محیطی و رعایت کامل استانداردها انجام می‌شود. برای مثال، در برخی از این کشورها به دلیل وجود حیات وحش اطراف معادن، حتی استفاده از بیل مکانیکی و یا توپ‌های انفجاری که قسمتی از کوه را مورد تخریب قرار می‌دهد به‌دلیل آلودگی صوتی ممنوع است و تجهیزات کم‌صدا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: در ایران اما، متأسفانه شاهد آن هستیم که حتی کوه‌های حفاظت‌شده برای بهره‌برداری از معادن تخریب می‌شوند و از مواد منفجره برای استخراج استفاده می‌شود که این مسئله به نابودی اکوسیستم‌های طبیعی منجر شده است و دقیقا این همان نقطه‌ای هست که تضاد ایجاد می‌شود بین معدن‌کاری و حفظ محیط زیست!!
کهرم با اشاره به برخی نمونه‌های عینی گفت: در منطقه شاه‌کوه (که به کوه‌شاه نیز معروف است) با وجود اعتراض فعالان محیط زیست، عملیات معدنی ادامه پیدا کرد و به طبیعت آن آسیب‌های جدی وارد شد؛ همچنین در کوه دماوند به دلیل استخراج سنگ پوکه که به دلیل سبک بودن در صنایع ساختمانی کاربرد دارد، روزانه حدود ۵۰۰ کامیون هرکدام با ظرفیت ۴۰ تُن مشغول بارگیری و استخراج هستند؛ این عملیات همراه با انفجار و استفاده از مواد شیمیایی انجام می‌شود که به شدت برای محیط‌زیست زیان‌بار است.
این کارشناس محیط زیست در ادامه اظهار داشت: برخی مناطق معدنی مانند دره زرشک به دلیل استخراج فلزاتی چون مس و آهن، با استفاده از مواد شیمیایی آلوده می‌شوند؛ این مواد شامل انواع اسیدها و نمک‌ها هستند که باعث از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه می‌شوند.
وی در پایان با تأکید بر لزوم اتخاذ سیاست‌های کلان برای محافظت از منابع طبیعی کشور گفت: ما باید به سمتی حرکت کنیم که به دلیل فشارهای خارجی، مجبور به نابودسازی منابع داخلی برای تأمین درآمد نباشیم بنابراین مسئولان باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که توسعه اقتصادی با حفظ محیط زیست همراه باشد.
