انواع ETF یا صندوق قابل معامله بیت کوین

صندوق‌های قابل معامله یا ETF بیت کوین، یکی از جذاب‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری در دنیای کریپتو محسوب می‌شوند. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند بدون نیاز به خرید مستقیم بیت کوین، در نوسانات قیمتی آن سهیم شده و سود کنند. از ETFهای اسپات گرفته تا فیوچرز، هر کدام ساختار و مزایای خاص خود را دارند. در ادامه، با انواع ETF بیت کوین و تفاوت‌های آن‌ها بیشتر آشنا خواهیم شد.

صندوق قابل معامله بیت کوین چیست؟

صندوق قابل معامله بیت کوین یک ابزار و محصول مالی است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد بدون نیاز به خرید مستقیم بیت کوین، در تغییرات قیمتی آن مشارکت کنند. این صندوق‌ها مانند سایر ETFها در بازار بورس معامله می‌شوند و قیمت هر واحد آن‌ها بر اساس ارزش بیت کوین تعیین می‌شود. در واقع، ETF بیت کوین راهی برای دسترسی غیر مستقیم به بازار BTC از طریق سازوکارهای مالی قانونی و قابل نظارت است.

ایده اصلی شکل‌گیری این صندوق‌ها، ساده‌سازی فرآیند سرمایه‌گذاری در بیت کوین برای افرادی بود که به دلایل فنی، امنیتی یا نظارتی تمایلی به نگهداری مستقیم آن نداشتند. با استفاده از ETF، سرمایه‌گذاران می‌توانند همانند خرید سهام یک شرکت، از طریق کارگزاری‌ها و حساب‌های بورسی خود در بازار BTC حضور یابند.

سازوکار این صندوق‌ها به این صورت است که نهاد مدیریت‌کننده، دارایی بیت کوین یا معادل مالی آن را نگهداری می‌کند و بر اساس آن، واحدهای قابل معامله‌ای منتشر می‌کند. این واحدها در بازار بورس قابل خرید و فروش‌ هستند و قیمت آن‌ها متناسب با تغییرات ارزش بیت کوین در بازار نوسان دارد. به این ترتیب، صندوق‌های BTC نقش واسطه‌ای میان بازار سنتی و دنیای کریپتو را ایفا می‌کند.

مزایای ETFهای بیت کوین

ETFهای بیت کوین مزایای متعددی برای سرمایه‌گذاران فردی و نهادی دارد و یکی از ابزارهای کلیدی برای گسترش پذیرش کریپتو در بازارهای مالی سنتی به شمار می‌رود.

۱. راحتی و سهولت دسترسی

اولین مزیت این صندوق‌ها سهولت دسترسی است. از آن‌جا که ETFها از طریق بورس و کارگزاری‌های رسمی معامله می‌شوند، سرمایه‌گذاران می‌توانند بدون نیاز به ایجاد حساب در صرافی‌های کریپتویی یا نگهداری کیف پول دیجیتال، به راحتی در بازار بیت کوین مشارکت کنند.

۲. امنیت و شفافیت

سرمایه‌گذاران ETF بیت کوین نیازی به نگهداری کلیدهای خصوصی ندارند. در عوض، دارایی‌ها توسط نهادهای مالی معتبر و تحت نظارت قانونی نگهداری می‌شود. این موضوع، ریسک سرقت یا از دست رفتن دارایی دیجیتال را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. همچنین، فعالیت صندوق‌ها معمولاً تحت نظارت نهادهای مالی مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) انجام می‌شود که این امر شفافیت عملکرد و گزارش‌دهی را تضمین می‌کند.

۳. کارایی مالی و نقدشوندگی بالا

واحدهای ETF مانند سهام عادی در ساعات معاملاتی بورس قابل خرید و فروش‌ هستند و نقدشوندگی بالایی دارند. این ویژگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد در هر لحظه با توجه به شرایط بازار، موقعیت خود را تنظیم کنند.

۴. تقویت نقش سرمایه‌گذاران نهادی

قابلیت ورود سرمایه‌گذاران نهادی از مهم‌ترین مزایای ETF بیت کوین است. بسیاری از موسسات مالی بزرگ تنها مجاز به سرمایه‌گذاری در ابزارهای دارای چارچوب قانونی مشخص هستند. بنابراین، وجود ETF به آن‌ها امکان می‌دهد به‌ طور رسمی وارد بازار بیت کوین شوند.

معایب و ریسک‌های صندوق‌های بیت کوین

اگرچه ETFهای بیت کوین راهی ساده و قانونی برای سرمایه‌گذاری در آن فراهم می‌کنند، اما خالی از ریسک و چالش نیستند.

۱. ریسک ذاتی بازار کریپتو

یکی از مهم‌ترین معایب این صندوق‌ها، وابستگی کامل به نوسانات قیمت بیت کوین است. از آن‌جا که ارزش واحدهای ETF مستقیماً به قیمت این ارز دیجیتال وابسته است، هرگونه کاهش شدید در بازار بیت کوین می‌تواند منجر به زیان قابل توجه برای سرمایه‌گذاران شود. به بیان دیگر، این ابزار اگرچه ساختار مالی سنتی دارد، اما همچنان ریسک ذاتی بازار کریپتو را در خود حفظ می‌کند.

۲. متمرکز بودن

از دیگر ریسک‌های مهم، عدم کنترل مستقیم سرمایه‌گذار بر دارایی پایه است. در ETF بیت‌ کوین، دارایی‌ها توسط نهادهای مالی یا متولیان (Custodians) نگهداری می‌شود و سرمایه‌گذار مالک واقعی بیت‌ کوین‌های ذخیره‌شده نیست. این موضوع برای افرادی که به فلسفه غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال اعتقاد دارند، می‌تواند نقطه‌ ضعف محسوب شود.

۳. ریسک نظارتی و قانونی

هرگونه تغییر در قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال یا تصمیم نهادهای مالی درباره محدودیت یا تعلیق معاملات ETF می‌تواند بر قیمت و عملکرد صندوق تاثیر مستقیم بگذارد. در برخی کشورها نیز چارچوب حقوقی مشخصی برای این صندوق‌ها وجود ندارد که باعث افزایش عدم قطعیت می‌شود.

۴. کارمزد صندوق‌های بیت کوین

یکی از معایب این صندوق‌ها کارمزدهای مدیریتی است که ممکن است در بلندمدت بر بازده سرمایه‌گذاری تأثیر منفی بگذارد. برخی صندوق‌ها درصدی از ارزش دارایی را به‌صورت سالانه به‌عنوان هزینه مدیریت کسر می‌کنند.

انواع ETF بیت کوین

همان طور که گفتیم، ETFهای بیت کوین با هدف فراهم کردن راهی ساده، قانونی و شفاف برای سرمایه‌گذاری در بازار بیت کوین ایجاد شده‌اند. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند بدون نیاز به خرید و نگهداری مستقیم رمزارز، در نوسانات قیمتی آن مشارکت کنند. در حال حاضر، انواع مختلفی از ETFهای بیت کوین در بازارهای جهانی وجود دارد که هر کدام ساختار، نحوه عملکرد و سطح ریسک متفاوتی دارند. در ادامه، به معرفی و مقایسه مهم‌ترین انواع آن‌ها می‌پردازیم.

۱. ETF اسپات (Spot Bitcoin ETF)

این نوع از صندوق‌ها مستقیماً بیت کوین واقعی را خریداری و نگهداری می‌کنند. ارزش هر واحد از صندوق دقیقاً متناسب با قیمت لحظه‌ای بیت کوین در بازار است. در واقع، وقتی سرمایه‌گذار واحدی از ETF اسپات را خریداری می‌کند، مدیر صندوق به همان میزان بیت‌کوین واقعی در کیف پول‌های امن خود ذخیره می‌کند.

ETFهای اسپات شفاف‌ترین و نزدیک‌ترین نوع صندوق به مالکیت واقعی بیت کوین محسوب می‌شوند، زیرا دارایی پایه آن‌ها کاملاً واقعی است و مستقیماً از بازار خریداری می‌شود. از مشهورترین نمونه‌های این نوع صندوق می‌توان به iShares Bitcoin Trust از بلک‌راک (BlackRock) و Fidelity Wise Origin Bitcoin Fund اشاره کرد که در سال ۲۰۲۴ در بورس آمریکا تایید شدند.

۲. ETF آتی یا فیوچرز (Futures Bitcoin ETF)

در این نوع، صندوق به‌جای خرید بیت کوین واقعی، بر روی قراردادهای آتی یا فیوچرز (Futures Contracts) بیت‌ کوین سرمایه‌گذاری می‌کند. این قراردادها، توافق‌نامه‌هایی برای خرید یا فروش بیت‌ کوین در تاریخی مشخص در آینده با قیمتی از پیش تعیین‌شده هستند.

ETF آتی در بورس کالا و تحت نظارت نهادهای مالی فعالیت می‌کند و بیشتر مناسب سرمایه‌گذارانی است که به دنبال بهره‌برداری از نوسانات قیمتی کوتاه‌مدت‌اند. اولین صندوق آتی بیت‌کوین در آمریکا، ProShares Bitcoin Strategy ETF (به اختصار BITO) بود که در سال ۲۰۲۱ تأیید شد و موج جدیدی از سرمایه‌گذاری نهادی را وارد بازار کریپتو کرد.

۳. ETF ترکیبی یا چندگانه (Hybrid or Mixed Bitcoin ETF)

این صندوق بیت کوین ترکیبی از BTC واقعی و قراردادهای آتی هستند. هدف آن‌ها ایجاد توازنی میان پایداری دارایی واقعی و انعطاف‌پذیری ابزارهای مشتقه است. ETFهای ترکیبی معمولاً توسط موسسات مالی طراحی می‌شوند تا با کاهش ریسک نوسان شدید، بازدهی بیشتری ارائه دهند.

۴. ETF اهرمی (Leveraged Bitcoin ETF)

در ETFهای اهرمی، صندوق از ابزارهای مالی مانند وام یا مشتقات برای افزایش بازدهی استفاده می‌کند. به‌عنوان مثال، ETF دوبرابری بیت کوین (2x ETF) تلاش می‌کند بازده روزانه بیت کوین را دو برابر کند. این نوع صندوق‌ها ریسک بسیار بالاتری دارند و بیشتر برای معامله‌گران حرفه‌ای مناسب‌اند، نه سرمایه‌گذاران بلندمدت.

۵. ETF معکوس (Inverse Bitcoin ETF)

این نوع صندوق‌ها بر خلاف روند قیمت بیت کوین عمل می‌کنند. یعنی زمانی که قیمت بیت کوین کاهش می‌یابد، ارزش صندوق افزایش پیدا می‌کند. این ETFها معمولاً برای هج کردن ریسک یا کسب سود در دوره‌های نزولی بازار به کار می‌روند.

در جدول زیر می‌توانید انواع ETF بیت کوین را به طور خلاصه با هم مقایسه کنید:

ETF چه تاثیری بر قیمت بیت کوین دارد؟

ورود و گسترش صندوق‌های قابل معامله بیت کوین تاثیر قابل‌توجهی بر قیمت این ارز داشته، چون باعث افزایش دسترسی، نقدشوندگی و جریان سرمایه به بازار شده است. با تایید ETFهای اسپات در آمریکا سرمایه‌گذاران نهادی و محافظه‌کار که به خاطر موانع قانونی یا فنی از ورود به بازار بیت‌ کوین خودداری می‌کردند، به‌ صورت رسمی و شفاف در آن سرمایه‌گذاری کردند. این افزایش تقاضا، باعث رشد قیمت و تثبیت موقعیت بیت کوین به‌عنوان یک دارایی معتبر در سبد سرمایه‌گذاری جهانی شد.

از طرف دیگر، ETFها به دلیل نیاز به خرید واقعی بیت کوین برای پشتیبانی از صندوق‌های اسپات، فشار خرید مستقیمی بر بازار ایجاد می‌کنند که در کوتاه‌مدت می‌تواند منجر به افزایش قیمت شود. در مقابل، در شرایط اصلاح بازار یا خروج سرمایه از صندوق‌ها، ممکن است فشار فروش نیز به همان اندازه بر قیمت تاثیر بگذارد.

این تاثیرات در واقعیت هم رخ داده است. به محض تایید صندوق‌های مذکور در آمریکا (اوایل ۲۰۲۴) قیمت بیت کوین از مرز ۷۰٬۰۰۰ دلار عبور کرد. در سال ۲۰۲۵ هم بیت کوین با سرمایه قابل توجه این صندوق‌ها به رشدش ادامه داد و به بالای ۱۲۵٬۰۰۰ دلار رسید. تقاضای ETFهای بیت کوین برای مدت کوتاهی حتی از طلا هم بیشتر شد.

نحوه خرید ETF بیت کوین برای ایرانیان

خرید ETF بیت‌کوین برای کاربران ایرانی به‌صورت مستقیم از بورس‌های بین‌المللی امکان‌پذیر نیست، زیرا این صندوق‌ها در بازارهای مالی خارج از کشور مانند آمریکا یا کانادا معامله می‌شوند و نیاز به حساب کارگزاری بین‌المللی دارند. با این حال، افراد می‌توانند به‌ صورت غیر مستقیم از طریق پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری خارجی، کارگزاری‌های بین‌المللی معتبر یا صندوق‌های مشابه کریپتویی که در صرافی‌های دیجیتال ارائه می‌شوند، در این حوزه مشارکت کنند.

جمع‌بندی

صندوق قابل معامله بیت کوین (ETF بیت کوین) نقشی مهم در پیوند میان بازارهای سنتی مالی و دنیای کریپتو ایفا می‌کنند. این صندوق‌ها راهی ساده و قانونی برای مشارکت در نوسانات قیمتی بیت کوین بدون نیاز به خرید مستقیم آن فراهم کرده‌اند. وجود انواع ETF بیت کوین مانند اسپات، فیوچرز، ترکیبی، اهرمی و معکوس، به سرمایه‌گذاران با سطوح متفاوت ریسک‌پذیری گزینه‌های متنوعی ارائه می‌دهد. در نهایت، توسعه ETFهای بیت‌ کوین می‌تواند باعث افزایش شفافیت، جذب سرمایه نهادی و تقویت جایگاه بیت کوین در نظام مالی جهانی شود.

سوالات متداول

۱. ETF بیت کوین یعنی چه؟

ETF بیت کوین صندوقی است که امکان سرمایه‌گذاری در قیمت بیت کوین را بدون نیاز به خرید مستقیم آن فراهم می‌کند.

۲. صندوق‌ سرمایه‌گذاری بیت کوین چه فایده‌ای دارد؟

این صندوق‌ها دسترسی آسان، شفافیت قانونی و امنیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری در بیت کوین فراهم می‌سازند.

۳. اولین ETF بیت کوین چه زمانی در ایالات متحده راه‌اندازی شد؟

اولین ETF بیت‌کوین در آمریکا در سال ۲۰۲۱ به اسم ProShares Bitcoin Strategy ETF (یا BITO) راه‌اندازی شد.